بررسی ساخت واژه های خراسانی در تاریخ بیهقی

تاریخ بیهقی از گنجینه های ارزنده ی نثر فارسی به شمار می آید که ماندگاری و مقبولیت این اثر، حکایت از منحصر به فرد بودن آن دارد. آنچه به تنوع واژه سازی هر زبان کمک می کند، وجود واژه های بسیط و ظرفیت وندافزایی است. زبان فارسی قرن های چهارم تا ششم این ظرفیت را بالفعل در اختیار داشته که این ویژگی در فارسی امروزی اندک اندک از میان رفته است. مواجهه با فرهنگ و تمدن جدید، فارسی زبانان را ناگزیر ساخته است تا زبان خود را آنچنان بپرورند تا پاسخگوی مفاهیم جدید در زمینه های مختلف باشد و این کار میسر نیست مگر اینکه زبان فارسی از درون زنده و پرورده شود، یعنی آنچه بیهقی در عصر خود انجام داد. در این رساله قصد داریم تا با بررسی ساخت واژه های تاریخ بیهقی که اکثر آنها برگرفته از زبان مردم خراسان بزرگ است راهکارهایی را جهت احیای واژگانی که بیم فراموش شدنشان می رود و نیز راهکارهایی جهت فعال سازی وندها و ترکیبات به کار رفته در این اثر، ارائه دهیم. به همین منظور، این واژه ها را از نظر ساخت به چهار دسته ی بسیط، مشتق، مرکب و مشتق-مرکب تقسیم کرده ایم و در کنار توصیف ساخت واژه ی هر کدام پیشنهادهایی برای واژه سازی امروزی ارائه داده ایم. این واژه های پیشنهادی براساس الگوی ساخت واژه در تاریخ بیهقی ساخته شده اند و می توانند جایگزین واژه های بیگانه یا نامأنوسی شوند که امروزه در نوشته ها یا ترجمه ها به چشم می خورد. نوشته هایی از این دست به روشن شدن معانی واژه های نوشته های ادبی کهن، آموختن سبک نوشتاری آثار گذشتگان و مهم تر از همه به بارورسازی واژگان زبان فارسی کمک می کند.